Giriş ve Özet
1.
Kaydırarak veri girişi yapılması
YSK, önce İstanbul seçim
sonuçlarının tekrar sayılması, sonrasında ise sadece Büyükşehir Belediye Başkanlığı
seçiminin iptal edilmesi kararlarında, daha önce aldığı yüzlerce benzer karara
tam anlamıyla ters düşecek hükümler verdi. Keşke bunun yerine seçmen iradesinin
seçim sonuçlarına en düzgün şekliyle yansıtacak bir sistem geliştirme üzerine
yoğunlaşmış olsaydı. Keşke bizlere aynı soruyu her seçimde sordurmayı adet
haline getirmeseydi:
Bilgisayar Mühendisleri Odası
(BMO) olarak 24 Haziran seçim sonuçları üzerinde yaptığımız analizi şu soruyla
noktalamıştık: “YSK Kesin Sonuçları Ne
kadar Kesin?”. Bu soruyu sormamızın sebebi kesin olarak yayımlanan sonuçlar
üzerinde yüzlerce hata gözlemlemiş olmamızdı. Gözlemlenen hatalar kategorize
edilmiş, listelenmiş ve bu hataların nasıl oluştuğu, bir sonraki seçimlerde
tekrarlanmasının nasıl önüne geçilebileceği kamuoyunun bilgisine sunulmuştu.
Ayrıca BMO olarak bu konuda YSK ile toplantı yapılmış, çözüm önerilerimiz
YSK’na sözlü ve yazılı olarak sunulmuştu.
31 Mart yerel seçimleri kesin
sonuçları YSK web sitesinde açıklandıktan sonra, bu önemli hataların giderilip
giderilmediğini görmek amacıyla kısa bir ön çalışma yaptım ve maalesef gördüm
ki “YSK cephesinde değişen bir şey yok”.
Sadece Ankara ve İstanbul seçim
sonuçları verilerine hızlıca göz gezdirip son derece önemli eksik ve hatalar
gözlemledim:
- Kaydırarak veri girişi yapılması hatası aynen devam ediyor.
- Farklı bir sandığın sonuçlarının girildiği sandıklar gibi kolayca tespit edilebilecek hatalar yine gözlemleniyor.
- Sayım işlemi tekrarlanan sandıklar için yenileme tutanakları ve denetim tutanakları sistemde görünmüyor.
- Sandık bazında veri olarak sunulan önemli bazı bilgiler artık verilmiyor.
Yukarıdaki ilk 2 madde seçmen iradesin sonuçlara tam ve eksiksiz yansımadığının, 3 ve 4. maddeler ise seçim sonuçları hakkında kamuoyunun eksiksiz ve şeffaf bilgilendirilmediğinin önemli göstergeleri. İptal kararıyla adeta kendini yürürlükten kaldıran YSK bu önemli göstergeler açısından da sınıfta kalmış.
24 Haziran seçim sonuçları analizi
raporunda gözlemlediğimiz en yaygın hatalardan birisi sonuçlar YSK sistemine girilirken
kaydırarak veri girişi yapılmasıydı. Yanlış veri girişi sonucu oluşan bu hata büyük
önem taşımaktadır; çünkü veriler kaydırılarak girildiğinde 4 ya da 5 siyasi parti
ya da adayın tümünün o sandıkta aldığı oy sayısı sisteme yanlış
kaydedilmektedir. Görülüyor ki aynı hatalar 31 Mart seçimlerinde de hız
kesmeden devam etmiş. Örneğin aşağıda ANKARA/ÇANKAYA belediye meclis üyeliği
seçim sonuçları için olan YSK SPSS web sitesi ekran görüntüsü var:
Kolayca görüleceği gibi 3303
numaralı sandık diğerlerinden bariz bir şekilde ayrılıyor. Çünkü bu sandıkta
CHP için verilen 172 oy BBP’ne kaydedilmiş. AKP için verilen 58 oy da CHP
hanesine kaydedilip, AKP oyu 0 olarak yazılmış. HDP’nin 9 oyu ise DP’ye
yazılmış. Sonuçta 5 partinin o sandıktaki oyu kesin sonuçlara yanlış yansımış.
YSK’na uygulanması çok da zor
olmayan yazılım teknikleriyle bu tür hataların önlenmesinin mümkün olduğunu
anlatmıştık. Görünen odur ki ya bu seçime yetişmemiş ya da görüşlerimiz çok
dikkate alınmamış. Ankara ve İstanbul seçim sonuçlarını kısa bir ön inceleme sonucunda tespit
ettiğim benzer örnekleri EK-1 de bilgilerinize sunuyorum. Acaba çok daha detaylı incelendiğinde daha kaç
tane bu tür hata çıkar ya da Türkiye genelinde kaç sandıkta bu hatalar binlerce
seçmenin verdiği oyun kesin sonuçlara yanlış yansımasına sebep olmuştur?
2. Farklı bir sandığın sonuçlarının
girildiği sandıklar
Daha önce gözlemlediğimiz bir
diğer hata türü, YSK tarafında yanlış bilgi girişi sonucunda farklı bir
sandığın sonuçlarının girildiği sandıklar idi. Bu hatanın da aynen devam
ettiğini görmek açıkçası sürpriz oldu. Çünkü bu tür bilgi giriş hatalarının
tespit edilmesi son derece kolay. Birkaç dakika içerisinde yazılabilecek bir
veri tabanı sorgusu ile görülebilecek hatalar bunlar.
Örneğin aşağıda ANKARA/YENİMAHALLE
belediye meclis üyeliği seçim sonuçları için olan ekran görüntüsü var:
Görüntüden 1371 ve 1373
numaralı sandık sonuçlarının birebir aynı olduğunu gözlemleyebilirsiniz. 1373
numaralı sandığa ait sonuçlar sehven 1371 numaralı sandık için de girilmiş
olduğu anlaşılıyor. Çünkü 1371 numaralı sandığın tutanak bilgilerine
baktığımızda bu sandığa ait gerçek sonuçların YSK sistemine kesin sonuçlar
olarak girilen değerlerle ilgisi olmadığını görebiliyoruz. Genelde sandık
numaraları yakın ya da benzer olanlar da bu tür bilgi girişi hataları
yapılabiliyor. Örneğin ANKARA/ÇAMLIDERE ilçesinde 1046 numaralı sandık için
1056 numaralı sandık bilgileri mükerrer olarak girilmiş.
Bu kategoride gözlemlediğimiz
diğer bir hata 31 Mart seçimlerine özel olarak ve diğerinden daha yaygın olarak
gerçekleşmiş. Yerel seçimlerde birbirlerine çok benzer yapıda 3 ayrı oy
kullanılıyor:
- Büyükşehir Belediye Başkanı seçimi
- İlçe Belediye Başkanı seçimi
- Belediye Meclis Üyesi seçimi·
Bu benzerlik önemli bir hataya
yol açmış görünüyor. Bazı sandıklarda o sandık için olan belediye meclis üyesi
seçimi bilgileri yerine, yanlışlıkla ilçe belediye başkanı seçimi sonuçları
girilmiş. Ya da tam tersi, meclis üyesi seçim sonuçları belediye başkanı seçimi
sonuçları yerine sehven girilmiş. Yanlış bilgi girişi bazı sandıklarda YSK
sistemine giriş yapılırken gerçekleşmiş. Bazı sandıklarda ise sandık kurulu
üyeleri ilgili tutanağı yanlış hazırladığı için (bu hatayı ilgili sayım döküm
cetvellerindeki bilgilerin tutanak ile tamamen uyumsuz olmasından anlıyoruz)
sonuçlar yanlış olarak girilmiş. Yaptığım ön analizde ANKARA ve İSTANBUL için 39
sandıkta bu hatanın gerçekleştiğini gözlemledim (EK 2).
Sayım işlemi tekrarlanan sandıklarda
önemli eksikler
Tüm kamuoyunun yakından takip
ettiği gibi İSTANBUL’da tüm sandıklarda geçersiz oylar ve bazı seçim
bölgelerinde ise tüm sandıklar tekrar sayıldı. Tekrar sayım yapılan sandıklarda
normal şartlarda denetim tutanağı (DT) yazılması ve yeni bir tutanak oluşması
gerekiyor. Kesin sonuçlara baktığımızda bazı sandıklar için bu şekilde işlem
yapıldığını görebiliyoruz. Yani YSK sisteminde hem ilgili denetim tutanağını
hem de sonradan düzenlenen sandık sonuç tutanağını (SST), 31 Mart gecesi
düzenlenen ve sisteme girilen tutanak ve sayım döküm cetveller ile beraber
görebiliyoruz.
ATAŞEHİR 2. Seçim bölgesi de tüm
sandıkların tekrar sayıldığı bölgelerden birisi. Bu bölgeye ait seçim
sonuçlarını YSK sisteminden incelediğimizde sadece 31 Mart gecesi düzenlenen ve
sisteme girilen tutanak ve sayım döküm cetvellerini görebiliyoruz. Yani tekrar
sayım sonucu düzenlenmiş olması gereken DT ve SST dökümanları sistemde yok (detaylı
bilgi için bakınız: EK 3). Böyle olunca ortaya çok yanlış bir sonuç çıkıyor. Düzeltme
tutanakları hiç görünmediği için ve o seçim bölgesinde tekrar sayım yapıldığı
bilgisi herhangi bir yerde uyarı vb. yazılmadığı için, listelenen sonuçları
inceleyen bir gözlemci yüzlerce sandık için sonuçlar hatalı girilmiş olarak
yorumlayacaktır. Tüm İSTANBUL için inceleme yapamadım ama benzer eksiklik ARNAVUTKÖY
1. Bölge için de gözüme çarptı. Son derece önemli bir eksiklik ve YSK’nın bu
eksikliği gidermesi gerekir.
Veri olarak sunulan bilgilerde önemli eksiklikler
YSK web sitesi geçtiğimiz
aylarda yenilendi. Önceki sisteme göre önemli değişiklik ve yenilikler var.
Sistem tasarımı ve genel kullanımı açısından daha iyi hale getirilmiş. Daha
önceki sistemde gözlemlenen sık sık oturum düşmesi gibi can sıkıcı hataların
yeni sistemde giderilmiş olması son derece olumlu.
Ancak yeni sistemde sandık
bazında veri olarak alınan bilgilerde 4 önemli eksiklik var:
· O
sandıktaki toplam seçmen sayısı
· Oy
kullanan seçmen sayısı
· Geçersiz
sayılan oy sayısı
· Toplam
geçerli oy sayısı
Daha önce bu verilere sandık
bazında erişebiliyorduk. Şimdi kaldırılmış olmaları son derece önemli eksiklik
ve bana göre acilen tekrar geri konulmaları gerekir. BMO olarak mevcut
verilerin yanında sandık bazında bazı ek bilgilerin de olması gerektiğine (o
sandıkta kaç görevlinin oy kullandığı gibi) dikkat çekmişken, daha önce veri
olarak sunulan önemli bilgilere erişilemiyor olması, şeffaflık açısından çok
büyük bir eksi puan olarak göze çarpıyor.
Sonuç
Veri kaydırmaya yönelik bilgi
girişlerini tespit eden bir yazılım hiç zor değil, aynı seçim mahallinde olup
da aynı bilgilere sahip sandıkları sorgulayacak basit bir veritabanı sorgusu
daha da kolay. Seçim sonuçlarını eksiksiz ve şeffaf olarak kamuoyuna sunmak için
de biraz dikkat ve kontrol gerekiyor. Bu kadar yetki ve kaynağa sahip bir kurum son
derece önemli düzenlemeleri neden yapmaz?
YSK’nin
“kesin seçim sonuçları” ne kadar kesindir?
Önemli
Not:
Yukarıdaki analiz sadece Ankara ve İstanbul için olan seçim sonuçları kullanılarak
yapılmış olup Türkiye genelini kapsamaz. Ayrıca Ankara ve İstanbul için listelenen
hataların bu şehirlerdeki sonuçlar içerisindeki tüm hatalar olarak görülmeyip, karşılaşılan
hata örnekleri olarak değerlendirilmeleri gerekir.
EKLER
Ek 1- Kaydırarak veri girişi yapılmış
sandık örnekleri
Ek 2- Farklı bir sandığın sonuçları girilen
sandıklar
İL
|
İLÇE
|
Sandık
|
Seçim
|
Gözlemlenen hata
|
İSTANBUL
|
ARNAVUTKÖY
|
1081
|
İlçe
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
ARNAVUTKÖY
|
1338
|
İlçe
|
Düzeltme tutanağı olmasına rağmen YSK
veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
AVCILAR
|
2119
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
1070
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
1149
|
İlçe
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
1219
|
İlçe
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
2068
|
İlçe
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
2154
|
İlçe
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
2166
|
Meclis
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
3072
|
Meclis
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
3242
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
4003
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
4017
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
BAĞCILAR
|
4302
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
BAŞAKŞEHİR
|
1021
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
ÇEKMEKÖY
|
1141
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
ESENLER
|
1122
|
İlçe
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
ESENLER
|
1146
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
ESENLER
|
1255
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
ESENLER
|
1381
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
ESENLER
|
2321
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
EYÜPSULTAN
|
2022
|
Meclis
|
YSK veri giriş hatası.
|
İSTANBUL
|
FATİH
|
1105
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
FATİH
|
3050
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
GÜNGÖREN
|
1026
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
KADIKÖY
|
1162
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
KAĞITHANE
|
1233
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
KAĞITHANE
|
2354
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
KARTAL
|
2390
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
KÜÇÜKÇEKMECE
|
3039
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
KÜÇÜKÇEKMECE
|
3294
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
PENDİK
|
3069
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
SARIYER
|
1378
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
SULTANBEYLİ
|
1335
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
SULTANBEYLİ
|
2001
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
SULTANGAZİ
|
1152
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
İSTANBUL
|
ÜMRANİYE
|
1019
|
İlçe
|
YSK veri giriş hatası.
|
ANKARA
|
ÇANKAYA
|
1101
|
İlçe
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
ANKARA
|
ETİMESGUT
|
1226
|
Meclis
|
Tutanak yanlış düzenlenmiş. SDC doğru
sonuçları içeriyor.
|
Ek 3- Ataşehir örneğinde sayım işlemi
tekrarlanan sandıklarda önemli eksikler
Yukarıdaki ekran görüntüsünde listelenen 10 sandıktan 8 tanesinin sonucu
yeniden sayım sonrasında değişmiş ve görüntülenen tutanaklardaki sonuçlar ile
kesin seçim sonuçları uyuşmuyor. Hiçbirisinin yanında DT (Denetim Tutanağı) görünmüyor.
Ayrıca yeniden sayım sonucunda
yeni bir tutanak düzenlenmiş olması gerekirdi. SST ikonuna tıkladığımızda aynı
sandık için birden fazla tutanak düzenlendi ise, sisteme kaydedilme tarih ve
zamanlarıyla beraber görebiliyoruz. Örneğin 2297 nolu sandık bilgileri
değişmiş, ancak SST ikonuna bastığımızda sadece 31 Mart gecesi girilen sandık
tutanağı görünüyor.
Örneğin tekrar sayım işlemi
sonucunda değişen MALTEPE 2273 numaralı sandık için olan ekran görüntüleri şu
şekilde:
Görüldüğü üzere, olması gerektiği gibi ve doğru bir şekilde, hem DT ikonu
var hem de 13/04/2019 tarihinde tekrar sayım sonucu eklenen yeni sandık sonuç
tutanağı görüntülenebiliyor.
Yorumlar